| خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- نوروز چونان طاووس خرامان از راه رسیده و بال‌های زیبا و آرامش‌بخشش را بر پهنه ایران زمین گسترانیده است و همه را به بذل مهر و محبت دعوت می‌کند. نوروزی که ما را در خوان خود جای می‌دهد از پیشینه‌ای کهن برخوردار است. پژوهشگران معتقدند نقل سینه به سینه مردمان زیسته در دامن ایران زمین آنرا تا به امروز زنده نگه داشته است. راز ماندگاری نوروز ما را بر آن داشت تا با دکتر ناصر تکمیل‌همایون، استاد پژوهشکده تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی از گذشته‌های دور سخن بگوییم. سخن از کتاب‌هایی که از نوروز نوشته‌اند تا این آئین ایرانی در گنبد دوار به یادگار بماند. آقای تکمیل‌همایون به نظر شما کتاب‌هایی مانند «نوروزنامه»، «آثار الباقیه عن القرون الخالیه»، «تاریخ بخارا» و «تاریخ ثعالبی» چه تاثیری در انتقال سنت نوروز داشته‌اند؟ کتاب‌هایی که گذشتگان ما درباره نوروز و چگونگی آن تالیف کرده‌اند در انتقال سنت نوروز موثر بوده، زیرا محققان امروز در ریشه‌یابی آن به این منابع استناد کردند. اگر این آثار تالیف نشده بود شاید منبع ما در تعریف و شناسایی آن تنها سخنان شفاهی پیران و معتقدان دین زرتشتی بود اما آثاری مانند «آثار الباقیه عن القرون الخالیه» از لحاظ تقویمی، گاه‌شماری و بیان جزییات توانسته است در انتقال نوروز نقش داشته باشند. با این حال باید گفت این آثار همان‌طور که اشاره شد سخن محققان و دانشمندان قرون گذشته نوروز را از منظر تاریخ مورد واکاوی قرار داده اما آنچه باعث ترویج و انتقال آن به بطن جامعه شده است روایت شفاهی سینه به سینه آن بوده است. نوروز چه نقشی در هویت ملی ایرانیان بازی می‌کند؟ هر عیدی که در جامعه پیدا می‌شود چه جنبه دینی و چه جنبه آیینی داشته باشد در هویت‌دهی به جامعه نقش بسیاری دارد. از این رو نوروز برای ما که جشنی ملی است با مرور در تاریخ ایران جنبه دینی و ملی پیدا کرده است. حُسن نوروز، تعلق آن به ایرانیان است البته منظور کشور ایران امروزی با مرزهای سیاسی نیست، بلکه ایران فرهنگی که بیش از 200 میلیون نفر را در برمی‌گیرد و همه آنها نوروز را جشن می‌گیرند و به شکلی به این جشن تعلق دارند و این مراتب تعلق آنها وحدت و یگانگی ملت نوروز را نشان می‌دهد. به همین دلیل یونسکو نوروز را روز مشترک فرهنگی حوزه نوروز شناخته و آن را جزو روزهای تاریخی جهان قرار داده است. به دنبال این کار یونسکو، سازمان ملل متحد نیز روز نوروز را روز فرهنگ و صلح برای جهانیان ثبت کرده است. این نام‌گذاری‌ها باعث تفاخر ملت ایران است، زیرا اکنون نوروز تنها جنبه ملی، دینی و آیینی ندارد بلکه جنبه جهانی پیدا کرده و فخری برای ایرانیان به شمار می‌آید که این روز میان جهانیان نیز محترم شمارده می‌شود. از منظر داخلی اگر به نوروز نگاه کنیم نوروز به ویژه برای کودکان تجلی بیشتری می‌یابد. دورانی که دوران فرهنگ‌مندی آنهاست و به دلیل جاذبه‌هایی که نوروز برای آنها دارد به آن گرایش پیدا می‌کنند. پس از آن در جوانی نوروز برای آنها مفهوم دیگری پیدا می‌کند و در پیری یک سنت پایا، آموزنده و تاریخی می‌شود. این تحول مفهوم نوروز در سنین مختلف زندگی انسان ایرانی باعث شده تا نوروز جزیی از هویت وی به شمار آید و آنرا نسل به نسل منتقل کند. آیا می‌توان گفت دلیل گرایش جوانان نسل امروز به نوروز جنبه شادی‌آفرینی آن است؟ کلمه یسن از نیایش می‌آید و جنبه مناجات دارد و آنرا مرتبط با جمشید می‌دانند که با تاج مرصع روی تخت به سمت خورشید می‌نشیند و خندان است و در عین حال به مردم وعده‌های نیک می‌دهد و امر می‌کند که پنج روز را به شادی و پایکوبی بپردازند که این پنج روز نخست را نوروز خاصه و نوروز در پنج روز دوم را نوروز عامه می‌گویند. نوروزی که درس شادی و نشاط می‌دهد و حتی در برهه‌های مختلف که با برخی مناسبت‌های دینی مانند عاشورا در دوره سلجوقیان تقارن پیدا کرد، ایرانیان نوروز را فراموش نکردند و آن را به سبک خاصی گرامی داشتند. در نوروز ایرانیان به دیدن یکدیگر می‌روند که این دیدارها پیوندهای قومی و ملی را محکم می‌کند و موجب قوام پیوندهای افراد میان جامعه می‌شود. همچنین در سیزده بدر در کنار هم به طبیعت می‌روند و در دامان طبیعت زندگی بهاره و نوزایش هستی را به تماشا می‌نشینند و با الهام از طبیعت وارد زندگی اجتماعی و حرفه‌ای خود می‌شوند. در سال‌های اخیر چه پژوهش‌های مفیدی درباره نوروز منتشر شده است؟ کتاب‌های بسیار زیادی درباره نوروز منتشر شده است اما یک کتاب مختصر جامع که صفات و سنت‌های نوروزی را به خوبی بیان می‌کند و در آن به شرح سفره هفت‌سین، فالگوشی، قاشق‌زنی، چهارشنبه سوری و سیزده بدر به صورت مستدل پرداخته، کتاب «نوروز و زایش هستی» اثر دکتر علی بلوکباشی است که بیش از چندین بار تجدید چاپ شده و در آینده نیز تجدید چاپ خواهد شد. سنت نوروز چه بهره‌های اقتصادی، فرهنگی و سیاسی برای ما دارد؟ این جشن وحدت ملی را قوی می‌کند و چون کشورهای افغانستان، ازبکستان، تاجیکستان و به عبارتی کشورهای آسیای مرکزی نوروز را جشن می‌گیرند و این جشن پیوند همسایگان را که در پهنه فرهنگ ایرانی سکونت دارند، قوی می‌کند و به ما از لحاظ فرهنگی استمرار حیات اجتماعی می‌دهد. در زمستان که دهقانان، دامداران و کشاورزان استراحت می‌کنند با آغاز فصل بهار به پیشواز جشن نوروز می‌روند و زندگی حرفه‌ای خود را آغاز می‌کنند و یک حرکت اقتصادی جدید را در زندگی خود رقم می‌زنند. |  |
↧
تکمیل‌همایون: توجه نهادهای بین‌المللی به نوروز مایه فخر ایرانیان است/ قوی شدن پیوند همسایگان ایران با نوروز
↧