| خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- محمد آسیابانی: خلیل حمدان، عضو هیات رئیسه جنبش امل در لبنان است. او سال‌ها در زمره همراهان امام موسی صدر و از هم‌رزمان شهید دکتر مصطفی چمران بود. حمدان تحصیلات آکادمیک خود را در رشته اقتصاد به پایان برد و سال‌ها در هنرستان صنعتی جبل عامل به تدریس ریاضیات اشتغال داشت. حضور در تشکیلات جنبش امل و همچنین تدریس در مدرسه و هنرستان صنعتی جبل عامل از حمدان را بدل به چهره مهمی در لبنان کرده است. سرپرستی تدوین کتاب «سیره والمسیره» که در ایران با عنوان «سیره و سرگذشت امام موسی صدر» چاپ شده، «مقدمه ربوده شدن امام موسی صدر» و همچنین نگارش کتاب‌هایی درباره جبل عامل و تاریخ آن، تالیف مکتوباتی درباره مقاومت لبنان و... از جمله فعالیت‌های خلیل حمدان در حوزه کتاب است. گفت‌وگوی خبرگزاری کتاب با این عضو هیات رئیسه جنبش امل در سفر هفته گذشته او به تهران، در دفتر نمایندگی جنبش امل صورت گرفت که مشروح آن را مطالعه خواهید کرد. شما سال‌ها در کنار شهید مصطفی چمران در خط مقدم مبارزه با اسرائیل حضور داشتید و قاعدتا باید خاطرات مهمی از این شخصیت داشته باشید. به خاطر دارید که شهید چمران در لبنان بیشتر چه کتاب‌هایی را مطالعه می‌کرد؟ من سال‌های زیادی را در جبهه‌های جنگ و همچنین مدرسه صنعتی جبل عامل در زمره همراهان نزدیک شهید دکتر چمران بودم. به خاطر دارم که برخی کتاب‌های مرحوم دکتر شریعتی همیشه همراه او بود. حتی بارها در خط مقدم جنگ دیدم که شهید چمران مشغول مطالعه کتاب «کویر» دکتر شریعتی است. همچنین دیگر کتاب‌های دکتر شریعتی مانند «فاطمه، فاطمه است»، «پدر، مادر ما متهمیم»، «شهادت»، «نیایش» و «آری این‌چنین بود برادر» نیز بسیار مورد توجه دکتر چمران بودند. برخی کتاب‌های امام خمینی(ره) به ویژه نظرات امام درباره فلسطین و همچنین تعدادی از کتاب‌های مرحوم مهدی بازرگان نیز در زمره کتاب‌هایی بودند که شهید چمران همیشه به مطالعه آنها می‌پرداخت. به اعضای جنبش امل هم مطالعه آن کتاب‌ها را توصیه می‌کرد؟ بله، شهید چمران تعدادی از کتاب‌ها را ترجمه کرد و در اختیار جنبش امل قرار داد و حتی دوره‌های مطالعاتی این کتاب‌ها را هم برای اعضای جنبش امل گذاشته بود. جنبش امل در حوزه چاپ و انتشارات هم فعال است؟ بله و از سال 1980 این جنبش چاپخانه بزرگ مجهزی به نام داربلال نیز راه‌اندازی کرد که امروزه دارای پیشرفته‌ترین تجهیزات چاپ است و در زمره بهترین و مهم‌ترین چاپخانه‌های کشور لبنان به شمار می‌رود. البته این چاپخانه کتاب‌ها و روزنامه‌های غیرمرتبط با جنبش امل را نیز منتشر می‌کند. مهم‌ترین کتاب‌های منتشر شده توسط انتشارات جنبش امل را برای مخاطبان معرفی کنید. مهم‌ترین کتاب دانشنامه «مسیرةالامام السیدموسی صدر» است که به کوشش یعقوب ظاهر در 12 مجلد منتشر شد. این مجموعه تاکنون به چاپ دوم رسیده و انتشار ترجمه فارسی آن نیز در دستور کار موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر در تهران قرار دارد. همچنین کتاب «سیره والمسیره» نیز کتاب مهم دیگری است که انتشارات جنبش امل درباره امام موسی صدر منتشر کرده و من نیز در تدوین آن نقش داشتم. این کتاب در دو جلد و 6 هزار نسخه روانه کتابفروشی‌ها شده بود. ترجمه فارسی آن هم مورد استقبال ایرانیان قرار گرفت. با توجه به اهمیت امام موسی صدر در لبنان چرا کرسی‌های شناخت تفکرات امام موسی صدر در دانشگاههای این کشور راه‌اندازی نشده است؟ امام موسی صدر چهره شناخته شده‌ای در لبنان است و البته هم‌اکنون نیز طرفداران بسیاری دارد. وقتی که دانشنامه «مسیرةالامام السید موسی صدر» منتشر شد به دلیل محبوبیت امام بسیار مورد توجه و استقبال متفکران، هنرمندان، سیاستمداران و فرهنگیان قرار گرفت. همچنین امام صدر به خواهش برخی نویسندگان برای کتاب‌های آنها مقدمه نوشت که همین باعث شد آن کتاب‌ها مورد توجه نخبگان قرار گرفت که از میان آنها می‌توان به مقدمه بر ترجمه عربی کتاب «تاریخ فلسفه اسلامی» دکتر سیدحسین نصر اشاره کرد. این مقدمه مفصل است و خود در حد یک کتاب مجزاست. باید اشاره کنم که بیش از 100 پروژه و پایان‌نامه دانشگاهی نیز در لبنان توسط دانشجویانی با ملیت‌های گوناگون در لبنان کار شده است؛ و البته نیز در دانشگاه‌ها و در نگارش مقالات علمی در برخی حوزه‌ها به تفکرات امام موسی صدر ارجاع می‌دهند. با این اوصاف به نظر من باید برای تاسیس کرسی‌های شناخت امام موسی صدر سال‌ها بگذرد، به نظرم هنوز ایشان وارد تاریخ نشده‌اند. فعالیت‌های امام موسی صدر در زمینه تاسیس کتابخانه در لبنان چگونه بود؟ امام صدر در مرکز بررسی‌های اسلامی شهر صور که خود مدتی مسئولیت آن را بر عهده داشت، کتابخانه مجهزی تاسیس کرد که اکنون نیز شهرت خاصی دارد. هنرستان و موسسه صنعتی جبل عامل نیز کتابخانه بزرگ و مجهزی دارد. با توجه به سال‌های همراهی‌تان با شهید چمران و شناختی که از اندیشمندان ایرانی پیدا کردید، آثار کدامیک از نویسندگان ایرانی را بیشتر مطالعه کرده‌اید؟ «حکمت متعالیه» صدرالمتالهین شیرازی را خوب خوانده‌ام و با استادان فلسفه نیز درباره آن بحث می‌کردم. همچنین ترجمه‌هایی از اشعار مولوی را نیز بسیار مطالعه می‌کنم. از میان معاصران نیز به آثار امام خمینی(ره) به ویژه «تحریر الوسیله» و همچنین کتاب «تفسیر نمونه» آیت‌الله مکارم شیرازی علاقه دارم. «مثنوی معنوی» یکی از کتاب‌های مورد علاقه من است و متن آن به ویژه به داستان «موسی و شبان» علاقه ویژه دارم. به خاطر دارم شهید چمران که خود استاد و متخصص ریاضیات و فیزیک بود برای ما تفسیر می‌کرد که اگر دانسته‌های موسی یک میلیون باشد و دانسته‌های آن شبان مثلا 5، هر دو وقتی تقسیم بر بی‌نهایت خدا شوند صفر خواهند بود. در نتیجه همه در پیشگاه خدا برابرند و بر این مبنا باید انسان همیشه متواضع باشد. به عنوان سخن پایانی بفرمایید که جایگاه امام موسی صدر و تفکراتش در میان ایرانیان را در این سال‌ها چگونه ارزیابی می‌کنید؟ من بسیار خوشحالم که عموم علما و مراجع در ایران با امام موسی صدر و تفکراتش همدل هستند. من سفرهایی به قم داشته و با مراجعی چون آیات عظام وحید خراسانی، جوادی آملی، مکارم شیرازی و همین‌طور سیدمحمود هاشمی شاهرودی دیدار داشتم و همه از نزدیکی، محبت و دوستی با امام صدر صحبت می‌کردند. همچنین خوشحالم که جوانان ایرانی نیز مشتاق به شناختن زندگی و شخصیت امام صدر هستند. چاپ نخست ترجمه فارسی «سیره والمسیره» در عرض 10 روز به اتمام رسید و برای من جالب بود که بیشترین خریداران آن از طلاب حوزه‌های علمیه و دانشجویان بودند. |  |
↧
خلیل حمدان چه کتاب‌هایی از نویسندگان ایرانی خوانده است؟
↧